زمان تقریبی مطالعه: 6 دقیقه
 

علی بن حمزه کسایی






ابوالحسن علی بن حمزه کسائی۱۸۹ق)، از پیشوایان علم نحو و قرائت و یکی از قراء سبعه در قرن دوم هجری قمری در بغداد بود.


۱ - معرفی اجمالی



ابوالحسن علی بن حمزة بن عبدالله بن بهمن کسائی کوفی بغدادی اسدی، اصالتاً ایرانی و اهل کوفه بود و دوران کودکی را در آنجا سپری کرد و سپس در بغداد سکنی گزید.

۲ - کسب علم



وی در بزرگسالی نزد معاذ بن مسلم هراء، رواسی و دیگران به فراگیری دانش‌های روز پرداخت. با هدایت خلیل نحوی به حجاز، نجد و تهامه کوچ کرد و از اعراب آن نواحی در زمینه لغت‌های نادر و غریب بهره برد. کسائی همچنین از امام صادق (علیه‌السّلام)، سلیمان بن ارقم و اعمش حدیث شنید و نزد ابان بن تغلب، حمزه زیات و ابن ابی لیلی فنون قرائت آموخت.

۳ - تدریس و شاگردان



دانشمندانی چون فراء، خلف احمر، قاسم بن سلام و جمعی دیگر از شاگردان برجسته وی در روایت و قرائت بودند. کسائی در نحو و لغت از عالمان ممتاز و در قرائت از قراء سبعه و در شعر از شاعران کم‌گوی به شمار می‌رفت.
او قواعدی در نحو و قرائت وضع کرد. گویند که وی در بغداد به تعلیم و تربیت رشید (خلافت ۱۷۰-۱۹۳ق) و امین (خلافت ۱۹۳-۱۹۸ق) دو خلیفه عباسی اشتغال داشت. او همچنین با یونس نحوی و سیبویه
[۱۸] خزرجی، احمد بن عبدالله، خلاصة تذهیب تهذیب الکمال، ج۷، ص۳۱۳.
مناظره کرد.

۴ - وفات



سرانجام در سال ۱۸۹ق در راه طوس در زنبویه، از روستاهای ری وفات یافت و در همان‌جا مدفون گردید. او هنگام وفات هفتاد سال داشت.

۵ - تالیفات



آثار کسائی عبارت‌اند از: معانی القرآن، مختصر فی النحو، القراءات، اختلاف مصاحف اهل المدینة و اهل الکوفة و اهل البصرة، اجزاء القرآن، مقطوع القرآن و موصوله ما تشابه من الفاظ القرآن و تناظر من کلمات الفرقان، عدد آی القرن، نسب رسول الله (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) ، العوامل فی النحو، اشعار المعایاة و طرائقها، قصص الانبیاء، الحروف
[۲۷] حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۴، ص۲۸۹.
، المصادر
[۲۸] حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۴، ص۳۳۲.
، النوادر الاصغر، النوادر الاوسط، النوادر الاکبر
[۲۹] حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۴، ص۳۴۵.
، الهجاء و الهاآت المکنی فی القرآن.
[۳۰] حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۴، ص۳۵۰.
[۳۸] ابن اثیر، علی بن محمد، الکامل فی التاریخ، ج۶، ص۱۵۹.


۶ - پانویس


 
۱. ابن جزری، محمد بن محمد، غایة النهایه، ج۱، ص۵۳۵.    
۲. امین، سید محسن، اعیان الشیعه، ج۸، ص۲۳۳.    
۳. خطیب بغدادی، احمد بن علی، تاریخ بغداد، ج۱۱، ص۴۰۲.    
۴. ابن ندیم، محمد بن اسحاق، الفهرست، ص۹۰.    
۵. ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۱۲، ص۳۰۰.    
۶. امین، سید محسن، اعیان الشیعه، ج۸، ص۲۳۴.    
۷. ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۱۲، ص۳۰۰.    
۸. امین، سید محسن، اعیان الشیعه، ج۸، ص۲۳۳.    
۹. خطیب بغدادی، احمد بن علی، تاریخ بغداد، ج۱۱، ص۴۰۲.    
۱۰. ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۹، ص۱۳۱.    
۱۱. ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۱۲، ص۳۰۱.    
۱۲. امین، سید محسن، اعیان الشیعه، ج۸، ص۲۳۳.    
۱۳. خطیب بغدادی، احمد بن علی، تاریخ بغداد، ج۱۱، ص۴۰۲.    
۱۴. امین، سید محسن، اعیان الشیعه، ج۸، ص۲۳۳.    
۱۵. خطیب بغدادی، احمد بن علی، تاریخ بغداد، ج۱۱، ص۴۰۶.    
۱۶. ابن تغری بردی، یوسف، النجوم الزاهره، ج۲، ص۱۳۰.    
۱۷. ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۱۲، ص۳۰۰.    
۱۸. خزرجی، احمد بن عبدالله، خلاصة تذهیب تهذیب الکمال، ج۷، ص۳۱۳.
۱۹. بخاری، محمد بن اسماعیل، التاریخ الکبیر، ج۶، ص۲۶۸.    
۲۰. خطیب بغدادی، احمد بن علی، تاریخ بغداد، ج۱۱، ص۴۱۰.    
۲۱. ابن ندیم، محمد بن اسحاق، الفهرست، ص۵۶.    
۲۲. آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۱۹، ص۱۵.    
۲۳. آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۱۵، ص۲۳۱.    
۲۴. آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۲۴، ص۱۳۹.    
۲۵. حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۲، ص۱۱۷۹.    
۲۶. حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۲، ص۱۳۲۸.    
۲۷. حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۴، ص۲۸۹.
۲۸. حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۴، ص۳۳۲.
۲۹. حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۴، ص۳۴۵.
۳۰. حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۴، ص۳۵۰.
۳۱. ابن قتیبه دینوری، عبدالله بن مسلم، المعارف، ص۵۴۵.    
۳۲. سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاة، ج۲، ص۱۶۲.    
۳۳. زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۴، ص۲۸۳.    
۳۴. قمی، عباس، الکنی و الالقاب، ج۳، ص۱۱۲.    
۳۵. ابن ابی حاتم رازی، عبدالرحمن بن محمد، الجرح و التعدیل، ج۶، ص۱۸۲.    
۳۶. حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۴، ص۱۷۳۷.    
۳۷. ابن کثیر، اسماعیل بن عمر، البدایة والنهایه، ج۱۰، ص۲۱۸.    
۳۸. ابن اثیر، علی بن محمد، الکامل فی التاریخ، ج۶، ص۱۵۹.
۳۹. داوودی، محمد بن علی، طبقات المفسرین، ج۱، ص۴۰۴.    
۴۰. یافعی، عبدالله بن اسعد، مرآت الجنان، ج۱، ص۳۲۴.    
۴۱. ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۳، ص۲۹۵.    
۴۲. ابن عماد حنبلی، عبدالحی، شذرات الذهب، ج۲، ص۴۰۷.    


۷ - منبع



• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، ج۱، ص۵۵۰-۵۵۱، برگرفته از مقاله «علی کسایی».






آخرین نظرات
کلیه حقوق این تارنما متعلق به فرا دانشنامه ویکی بین است.